Een pensioenverzekering is een kapitaalverzekering bestaande uit een pensioenovereenkomst met een commerciële verzekeraar en is daarmee de commerciële tegenhanger van een pensioenovereenkomst bij een pensioenfonds. Een kapitaalverzekering is een levensverzekering en pensioenverzekeringen vallen daarmee onder de regels voor levensverzekeringen uit het Burgerlijk Wetboek.
Een pensioenfonds is een stichting waarin voor deelnemers, gewezen deelnemers of hun nabestaanden, zonder winstoogmerk, gelden worden bijeengebracht en beheerd voor het uitvoeren van een basispensioenregeling. De vereisten waaraan een pensioenfonds moet voldoen zijn geregeld in de Pensioenwet.
Een pensioenfonds is dus een stichting die moet voldoen aan de Pensioenwet en werkt zonder winstoogmerk. Pensioenverzekeraars moeten echter geld verdienen aan hun producten, voor zichzelf en voor aandeelhouders, en vallen onder het Burgerlijk Wetboek. Daardoor zijn pensioenverzekeringen óf veel onzekerder óf veel minder rendabel dan een pensioen bij een pensioenfonds.
Een pensioenverzekering is een commercieel financieel product en is daardoor overdraagbaar, dus verhandelbaar. Het kapitaal kan worden overgedragen naar een andere verzekeraar en vervolgens kan met deze andere instelling een overeenkomst worden afgesloten over het beheer van de gelden en de uitvoering van een pensioenregeling.